Wij worden rijker en gezonder, zonder harder te moeten werken

Mijn generatie zal over haar hele leven bekeken veel rijker zijn dan mijn ouders waren. Die deden er letterlijk een heel leven over om te kunnen leven in een samenleving met dit welvaartsniveau. Ik heb het gewoon gekregen als start. In het slechtste geval voor de rest van mijn leven, maar veel waarschijnlijker krijg ik nog véél meer. Dát is de echte generatiekloof.

In 2012 publiceerde de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) de resultaten van een enquête over onder meer de toekomstperspectieven van de huidige generatie. In België zei 87 procent dat de volgende generaties het slechter zullen hebben. Ook in andere landen, zoals Frankrijk (93%) en Duitsland (85%), is het pessimisme wijdverspreid.

UGent-econoom Gert Peersman koppelt dit pessimisme aan de vergrijzingsfactuur die de jongere generatie zal moeten betalen. Zelfs als de productiviteitsgroei doorzet, waardoor de toekomstige generatie meer welvaart zal creëren, is dat nog onethisch, meent Peersman: ‘Productiviteitsverbeteringen zijn in praktijk immers niet alleen het resultaat van technologische vooruitgang. Het betekent meestal ook efficiënter en harder werken.’ De jongeren, die rijker zullen zijn en de vergrijzingsfactuur dus relatief gemakkelijk kunnen betalen, zullen ook harder moeten werken.

Is dat zo? Werken we vandaag harder dan pakweg 40 jaar geleden? We werken alvast niet meer uren, zoals blijkt uit de grafiek: in 1970 werd jaarlijks gemiddeld 1.150 uren gewerkt per persoon op ‘arbeidsgeschikte’ leeftijd (15 tot 64 jaar), dus zonder kinderen en ouderen. In 2013 is dat met 15 procent gedaald naar 982 uren.

Toch zijn we een pak rijker geworden: de geproduceerde welvaart is in reële termen met een factor 2,2 toegenomen, van 15.373 euro naar 33.725 euro per Belg. En dat is gerekend per inwoner, kinderen en ouderen inbegrepen dus. De beroepsactieven werken gemiddeld minder uren maar kunnen voor de hele samenleving veel meer welvaart creëren. Dat hebben we in grote mate te danken aan de technologische vooruitgang.

figuur

Het kan dat we tijdens die 982 uren met zijn allen veel harder werken. Maar tweemaal harder zal dat niet zijn. En de cijfers over stress wijzen niet op een stijging. Bovendien leven mensen niet enkel langer, maar ook langer gezond. Het beeld van het levenseinde dat eindeloos gerekt wordt, is fout. Ouderen zijn fitter dan ooit.

Dat de technologische vooruitgang de komende decennia aanhoudt, is niet zeker. Maar het is veruit het waarschijnlijkste scenario. Talloze spectaculaire en minder spectaculaire innovaties komen eraan, van de zelfrijdende auto tot automatische callcenters en robotisering. En de bouw, de sector met misschien wel de zwaarste arbeid, zal door hooggekwalificeerde prefabbouw minder zwaar worden. Gedaan met de versleten ruggen.

Wat als de technologische vooruitgang en de daarmee samenhangende groei toch tegenvalt? Wat als we toch verglijden in een Japanscenario van lage inflatie en lage groei? Wel, blijkbaar is zelfs dat scenario niet rampzalig: tegenover 1990 is het reële bruto binnenlands product per Japanner met 20 procent gestegen, ondanks een ‘lost decade’ en de financiële crisis van 2008.

Zelfs als het slechter wordt dan een Japanscenario en het bbp per hoofd voor de rest van mijn leven stagneert, dan nog zal ik over mijn hele leven bekeken veel rijker zijn dan mijn ouders waren. Zij hebben er letterlijk een heel leven over moeten doen om te kunnen leven in een samenleving met dit welvaartsniveau. Ik heb het gewoon gekregen als start. In het slechtste geval voor de rest van mijn leven, maar veel waarschijnlijker krijg ik nog véél meer. Dát is de generatiekloof.

Geen reden dus voor economisch pessimisme. Zelfs als de groei wat lager is dan we gewend waren, zal de jongere generatie nog altijd kunnen genieten van een duizelingwekkend hoog welvaartsniveau.

Deze tekst verscheen eerst als column voor De Tijd.

3 thoughts on “Wij worden rijker en gezonder, zonder harder te moeten werken

  1. Permalink  ⋅ Reply

    Gert Peersman

    December 20, 2014 at 4:19pm

    Wat ik in mijn column als “onethisch” bestempel, is dat de volgende generatie geen vrije keuze krijgt: vandaag beslissen wij dat ze meer moeten produceren, omdat we die productie nu al aan het herverdelen zijn. Misschien wil die generatie de productiviteitstoename liever omzetten in vrije tijd (zoals Keynes voorspelde), aantal jaren loopbaanonderbreking voor de kinderen, etc.

    Niemand gaat ontkennen dat er geen technologische vooruitgang is en minder uren per dag gewerkt wordt dan in het verleden, maar dat we (geen enkele beroepscategorie) niet harder zouden werken per uur zou ik wel eens in cijfers willen zien. Dat er nergens meer stress is, zou ik ook wel eens in cijfers willen zien. Er zijn in ieder geval tegenvoorbeelden van toegenomen productiviteit die niet louter gevolg is van technologische vooruitgang:
    * verpleegsters die meer bejaarden per uur moeten verzorgen
    * restaurants waar evenveel klanten met minder personeel moeten bediend worden
    * kuisploegen die alsmaar minder “minuten” per kantoor mogen doen
    * proffen die meer doctoraten moeten begeleiden (en artikelen publiceren)
    * ook in de bouw ging het er vroeger gemoedelijker aan toe

    PS: vergrijzingsprognoses zijn voor de toekomst, niet het verleden. Er wordt daarbij niet uitgegaan van arbeidsduurvermindering, en een productiviteitsgroei die hoger is dan in het verleden, terwijl er volgens de specialisten net veel redenen zijn om aan te nemen dat productiviteitsgroei gaat afnemen (alleen door de vergrijzing zelf).

  2. Permalink  ⋅ Reply

    Koenfucius

    December 21, 2014 at 7:48am

    Ik weet niet of Musgrave een oplossing biedt. Zijn “regel” zoekt ernaar demografische veranderingen op een meer gebalanceerde manier te verdelen over werkenden en gepensioneerden. Een ongewijzigde (of, de facto dalende, zoals het geval is) pensioenleeftijd betekent, zelfs met Musgrave, een niet onbelangrijke transfer van werkenden naar gepensioneerden. De laatsten hebben immers elk relatief minder moeten bijdragen via repartitie (er waren minder gepensioneerden toen zij werkten).
    Daarom is het belangrijk ook in de demografie in te grijpen, om de verhouding tussen aantal gepensioneerden en aantal werkenden te controleren. Noch de Musgrave regel, noch de verhoopte productiviteitsgroei zullen alleen het vergrijzingsprobleem oplossen.

Leave a Reply

Your email will not be published. Name and Email fields are required.