In een opiniestuk in DeMorgen van ondertussen een week geleden vergelijkt Maaike Neuville, een Vlaamse actrice, de Vlaamse parlementsleden met spelende, joelende kinderen. Ze schreef haar opinie nadat ze getuige was geweest van het debat over de Vlaamse begroting in de plenaire zitting, met onder meer deze passage:

Ik zag hoe jullie, als kleine kinderen in een speeltuin, om de haverklap afgeleid waren, moord en brand schreeuwden als iemand iets van jullie dreigde af te pakken en vooral: hoe jullie systematisch weigerden te luisteren naar elkaar.

Ze doet in haar opiniestuk ook de volgende suggestie:

Is het niet eens tijd om na te denken over een politiek systeem waar niet partijen het voor het zeggen hebben, maar mensen? Nodig systematisch burgers uit, experten, mensen uit het veld, om mee in debat te gaan. Niet één keer. Maar elke zitting opnieuw.

Het zijn scherpe woorden van de Vlaamse actrice. Haar opinie getuigt volgens mij echter van een ernstig gebrek aan kennis van de werking van een parlement.

De plenaire zitting, de wekelijkse vergadering waar alle parlementsleden samenzitten, is inderdaad een vorm van toneel, waarbij de partijen (en eigenlijk eerder meerderheid tegenover oppositie) hun argumenten voor en tegen nog eens oplijsten, zonder de verwachting dat er nog standpunten gewijzigd worden. Het échte werk is dan immers al lang uitgevoerd. Een begroting komt immers pas naar de plenaire na een reeks voorbereidende parlementaire activiteiten, die de media vaak niet halen.

De precieze werkzaamheden die leiden tot de stemming van een begroting kende ik niet, maar een eenvoudige vraag op Twitter leerde mij dat de parlementaire voorbereidingen meer dan een maand in beslag nemen. Ondertussen wordt de klassieke agendacommissie opgeschorst. (zie tweets van Thomas Leys en Thijs Verbeurgt) Bovendien is er ook het advies van het Rekenhof. Men gaat dus niet zomaar over één nacht ijs. En het is niet verwonderlijk dat men na meer dan een maand debatteren de standpunten niet meer zal wijzigen wanneer in de plenaire zitting formeel gestemd wordt (in de commissies wordt ook gestemd, maar enkel de plenaire zitting kan wetten stemmen).

Zelf heb ik ook die ervaring als expert in energie, werkzaam bij de federale energieregulator. Wij worden als experts vaak uitgenodigd in de Kamercommissie over energie, dikwijls ver weg van camera’s en media, waar beslagen parlementsleden pertinente vragen stellen over een complex onderwerp. Maar natuurlijk worden wij nooit uitgenodigd in de plenaire zitting, omdat de uitwisseling van standpunten, tussen parlementsleden en met experts, dan al lang achter de rug is.

Het is zeker niet zo dat het parlement perfect werkt. Dat zal elke politicoloog of parlementslid u kunnen getuigen. Ja, er zijn veel te veel parlementsleden die onvoldoende hun verantwoordelijkheid nemen en vooral uit zijn op media-aandacht of zelfs dat niet. Maar meer fundamenteel is volgens mij dat veel decreten en wetten vaak niet voorbereid worden in de openbare parlementaire commissies, maar in interkabinettenwerkgroepen (IKWs), vergaderingen van kabinetsadviseurs van de verschillende betrokken ministers. Die zijn niet openbaar en erg gevoelig voor gelobby.

Als onze politieke besluitvorming ergens een zwakheid vertoont, dan zit het in die verdoken, weinig transparante manier van wetten voorbereiden door kabinetsadviseurs, omdat het gelobby verdoken kan gebeuren. Het leidt tot vriendjespolitiek en -naar mijn ervaring en wat ik her en der lees- tot het beschermen van de bestaande bedrijven en organisaties voor al te hevige concurrentie. Met andere woorden, de politiek verwart te vaak een beleid dat goed is voor de bedrijven met een beleid dat goed is voor de vrije markt en de consument. Zo zou volgens professor Gert Peersman te veel regulering en te weinig competitie een belangrijke verklaring kunnen zijn voor het achterblijven van de Belgische economische groei in de eurozone (zie ook zijn presentatie over de Belgische economische prestatie). Als dat aan de manier van besluitvorming ligt, dan betalen we dat cash met lagere economische groei.

Het mag dus duidelijk zijn dat onze politieke besluitvorming zeker nog kan en moet verbeteren. Maar de kritiek van Maaike Neuville op het politieke theater in de plenaire zitting is niet de essentie. Ze miskent met haar kritiek het vele en soms hoogstaande werk dat in de parlementaire commissies wordt uitgevoerd. En ze mist waar het echt aan schort in onze politieke besluitvorming: de weinig transparante manier waarop wetsontwerpen en koninklijke besluiten worden voorbereid door de kabinetten.

Andreas Tirez