ING toont de schaduwzijde van het kapitalisme

Ook dankzij de mensen die afgedankt worden, zijn we met zijn allen de afgelopen decennia zo rijk geworden. De maatschappij draagt daarom een grote verantwoordelijkheid tegenover hen.

Tegen 2021 schrapt ING 7.000 banen, waarvan ongeveer de helft in België. Sommigen, onder wie sp.a­voorzitter John Crombez, vinden het schandalig dat ING mensen massaal op straat zet, terwijl het bedrijf winst maakt. Het is ook wrang, omdat die winst natuurlijk ook dankzij het personeel wordt gemaakt.

Nochtans zijn de ontslagen bij ING, en eerder bij bijvoorbeeld Caterpillar, eigen aan ons economisch, kapitalistisch model. Het management is enkel verantwoording verschuldigd aan de aandeelhouders en die willen meestal een zo groot mogelijke opbrengst voor het genomen risico. Als daarvoor mensen ontslagen moeten worden, dan is dat maar zo.

Bedrijven opereren bovendien in een competitieve omgeving. Dat betekent dat ze hun aandeelhouders voldoende rendement moeten bieden. Doen ze dat niet, dan zullen aandeelhouders wegtrekken. Dan vermindert de waarde van het bedrijf en komt het in problemen of wordt het overgenomen door een ander bedrijf dat wel zijn waarde kan behouden. In een competitieve omgeving moeten bedrijven dus efficiënt blijven om het rendement op peil te houden.

Het beoogde effect is dat er bij voldoende concurrentie enkel nog (relatief) efficiënte bedrijven overblijven. Dat is goed nieuws, want efficiënte bedrijven creëren meer welvaart met minder kosten dan hun inefficiënte concurrenten van weleer. Het kapitalistisch model levert dan ook een economie op waarin elke werknemer jaar na jaar efficiënter produceert. Dat is de afgelopen decennia gebeurd, zoals de grafiek toont. De economische output per werknemer steeg sinds 1960 van 26.000 euro naar 83.000 euro (in euro’s van 2010). Een stijging met 220 procent, een onvoorstelbare prestatie.

figuur

Wel valt in de grafiek op dat het proces van efficiëntieverbetering sinds de economische crisis van 2008 gestokt is. Er is zelfs een daling van de efficiëntie, omdat bedrijven in de crisisperiode relatief weinig afgedankt hebben, gegeven de economische omstandigheden. Wellicht omdat ze hoopten op betere tijden en hun personeel ­ waar vaak veel in geïnvesteerd is ­ niet zomaar kwijt willen. Het is een indicatie dat bedrijven niet lichtzinnig mensen ontslaan.

Begroting

Dat maakt de ontslagen bij ING natuurlijk niet minder bitter voor de betrokkenen. Zij zijn de pechvogels in ons kapitalistisch systeem. Mensen die ontslagen worden, massaal of niet, tonen de schaduwzijde van dat systeem. De drang naar efficiëntie, die ons zeer welvarend maakt, betekent dat er meer kan gedaan worden met minder. En dus dat soms mensen overbodig worden voor het bedrijf. Dat is hard, omdat een job in onze maatschappij veel meer is dan enkel een inkomen. Hij is vaak ook een groot stuk van je identiteit en je sociale leven.

De pechvogels zijn onvermijdelijk verbonden aan dit systeem, en een ontslag kan iedereen overkomen. De maatschappij heeft daarom een verantwoordelijkheid tegenover hen. We moeten in een vangnet en in ondersteuning voorzien opdat wie uit de boot valt zo snel mogelijk een zinvolle job vindt. Het is een kerntaak van de overheid om een kader te scheppen dat de opvang en indien nodig de omscholing van de pechvogels regelt.

En dat mag wat kosten. Ook dankzij de pechvogels zijn we met zijn allen zo rijk geworden. Als we het sociale en economische drama van ontslag niet zouden toelaten of te sterk zouden bemoeilijken, zouden we nooit zo rijk zijn geworden. Het zou bijzonder cynisch zijn, mocht er in de komende begrotingsronde net bespaard worden op de middelen die de schaduwzijde van het kapitalisme kunnen verlichten. Die middelen zijn broodnodig om het kapitalisme te kunnen verantwoorden.

Deze tekst verscheen eerst als column in De Tijd.

2 thoughts on “ING toont de schaduwzijde van het kapitalisme

  1. Permalink  ⋅ Reply

    louis verelst

    October 23, 2016 at 7:15pm

    Nog een reden voor een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen.

  2. Permalink  ⋅ Reply

    Yourt

    October 28, 2016 at 2:00pm

    In De Morgen reageer je op Jonathan Holslag. Eigenlijk een pleidooi pro globalisering mits sterke solidariteit van de winnaars met de verliezers zodat iedereen wint na herverdeling. Daar loopt het net mank: geen winst op vlak van milieu of sociale regels (38u-week in Brazilië ipv 44u, al is China van 60u naar 40 en is er sprake van 4,5-dagenweek), en het geld blijft zich bij de happy few concentreren terwijl zij als winnaars van de globalisering amper bijdragen aan herverdeling door belastingen of door betere werkomstandigheden globaal gezien. In het hele CETA verhaal gaat het om geld, niet meer of minder. Met de goedkope leuze dat er extra jobs KUNNEN gecreëerd worden (zo slim verwoorden politiekers het wel altijd). Het begin van de tekst is een lijst definities over GS, antidumpingmaatregelen,… en nog van die zaken die ik als douanier begrijp, en u als econoom wellicht ook maar vele politiekers dan weer niet. We hebben sidns 10/05/1984 met canada een bilaterale overeenkomst inzake sociale zekerheid. We voeren handel (die voor een aanzienlijk deel via Antwerpen vertrekt) maar voor een bedrag dat niet waanzinnig is en dat van een handelsoverschot naar een handelstekort evolueerde voor BE en voor de EU. maar het is het symbooldossier, de effening van het pad voor TTIP geworden. Waar duidelijk de US strategie van “wij moeten blok vormen tegen hen die niet met ons zijn”; En wat heeft dat dan te maken met globalisatie en herverdelen, solidair zijn met de verliezers? Neen, dan gaan we samen blok vormen West tegen Oost, “wij” tegen de Russen en de Aziaten. En daarbij moeten arbeidsrechten, milieunormen en gezondheidsmaatregelen afgezwakt worden ten voordele van de US: met chloor behandeld vlees, fracking, GGO, glyfosaat,… wat net het tegenovergestelde is van wat u schrijft; Hoe rijmt u dat?

Leave a Reply

Your email will not be published. Name and Email fields are required.