Wat vooraf ging…
Afgelopen donderdag schreef de Tijd in haar voorpagina-artikel dat België op Japan na de hoogste stijging van de niet-rente-uitgaven kende. Tussen 2009 en 2013 stegen ze met ongeveer 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Ook in Oostenrijk en Frankrijk was er een stijging, maar minder sterk dan in België. In de rest van de selectie van landen daalden die uitgaven.
Ik schreef vrijdag een reactie op de opiniepagina van De Tijd waarin ik de stijging van de uitgaven niet contesteerde, maar de eenzijdigheid van de het Tijd-artikel benadrukte. België kende inderdaad een bijna de hoogste stijging van overheidsuitgaven, maar kende in dezelfde periode de laagste stijging van de schuldratio. Fors besparen op overheidsuitgaven tijdens een economische crisis die veroorzaakt wordt door vraaguitval is geen goed idee: het leidt tot het dieper maken van de crisis.
Wouter Vervenne, journalist bij de Tijd en de auteur van het voorpagina-artikel, reageerde diezelfde vrijdag nog via de blog van de Tijd. Hij erkent dat “een drastische sanering van de overheidsfinanciën de economische activiteit (kan) ondermijnen en een negatieve spiraal veroorzaken.” Op mijn kernpunt dat in België de overheidsschuld relatief weinig is gestegen schrijft hij het volgende:
Maar waarom is de Belgische overheidsschuld weinig gestegen? Omdat de overheid de toename van haar uitgaven heeft gefinancierd met een forse verhoging van de belastingen en andere inkomsten. België heeft na Denemarken de hoogste belastingdruk van alle rijke landen.
Principes en grootte-ordes
Het citaat klopt in principe. Echter, het gaat voorbij aan de essentie, namelijk de grootte-ordes. Ik geeft twee uitersten om mijn punt te maken.
Eerste voorbeeld:
- stel land A verhoogt de overheidsuitgaven niet en moet dus ook de belastingen niet verhogen. Daardoor stijgt de schuld met 5 miljard euro.
- stel land B verhoogt de overheidsuitgaven wel en moet dus navenant de belastingen verhogen met 10 miljard. Daardoor vermijdt het een stijging van de overheidsschuld.
In het bovenstaande voorbeeld is het eindresultaat in land A dat er 5 miljard extra schuld is doorgeschoven naar de toekomst, maar de huidige generatie heeft op zijn minst geen extra belastingen moeten betalen. In land B is er geen extra schuld doorgeschoven, maar heeft de huidige generatie 10 miljard extra belastingen moeten betalen. Je kan er over discussiëren, maar 10 miljard euro extra belastingen om 5 miljard extra schuld te vermijden lijkt geen goede deal.
Maar de getallen kunnen even goed anders zijn. Tweede voorbeeld:
- stel land A verhoogt de overheidsuitgaven niet en moet dus ook de belastingen niet verhogen. Daardoor stijgt de schuld echter met 10 miljard euro.
- stel land B verhoogt de overheidsuitgaven wel en moet dus navenant de belastingen verhogen met 5 miljard. Daardoor vermijdt het een stijging van de overheidsschuld.
Hier is het net omgekeerd: met 5 miljard extra belastingen vermijdt land B dat er 10 miljard extra schuld zou bijkomen. Dat lijkt plots wel een goede deal.
Voor grootte-ordes heb je cijfers nodig
We kunnen nagaan wat er in het verleden werkelijk gebeurd is: voorbeeld 1 of voorbeeld 2. De figuur hieronder geeft voor België en 7 buur- en/of toplanden de extra cumulatieve overheidsinkomsten tegenover de extra schuld dat deze landen gemaakt hebben. Ik vergelijk 2013 met 2011 om zo een oordeel te kunnen vormen over Di Rupo I.
De figuur toont dat vijf van de zeven landen een hogere stijging van de schuldratio had dan België, waarvan vier landen stijgingen kenden van 7 tot 8,5 procent van het BBP, wat enorm is op twee jaar (de schuldratio voor België steeg met slechts 2% op twee jaar). Vier van die vijf landen hadden een lagere stijging van de overheidsinkomsten. Overigens, alle landen in dit rijtje kenden hogere overheidsinkomsten, gerekend in procent van het BBP.
Enkel en Denemarken en Duitsland doen het op de twee vlakken beter dan België. Maar voor de overige landen zou men zich de vraag moeten stellen: wat is beter: een beetje meer overheidsinkomsten en een (fors) lagere stijging van de schuld, zoals België, of toch maar zoveel mogelijk een stijging van de overheidsinkomsten vermijden, ook al stijgt de schuldgraad fors?
Of anders gesteld: als er enkel naar de evolutie van de overheidsinkomsten gekeken worden, dan staat België op plaats 2, na Frankrijk. Niet goed dus. Als je echter de stijging van de schuldratio zou meenemen, dan komen zeker ook Nederland, UK en Finland achter België. De discussie is dan of België het beter deed dan Zweden (België deed het zeker slechter dan Denemarken en Duitsland).
Als dus enkel de evolutie van de overheidsinkomsten beschouwd wordt, dan staat België op een slechte plaats, namelijk positie 2 van deze selectie van 8 landen (en voor deze periode). Als echter ook de schudratio wordt beschouwd, dan promoveert België naar plaats 5 of 6 op 8 (met 8 zijnde de beste).
Sta me dus toe om het eenzijdig te vinden om enkel op de stijging van de overheidsinkomsten te focussen. Je kan op basis van bovenstaade grafiek Di Rupo I inderdaad een belastingregering noemen. Maar je kan op basis van bovenstaande grafiek met nog veel meer recht en reden zeggen dat Di Rupo I een toekomstregering is, die veel minder dan elders de factuur heeft doorgeschoven.
Duurzaamheid
Vervenne schrijft ook dat de verhoging van de belastingen op termijn negatieve economische effecten kan hebben. Dat kan kloppen natuurlijk, maar het vermijden van die stijging van de schuldratio moet ook meegerekend worden en zal zeker een deel van die “op termijn negatieve economische effecten” compenseren. [En ik kan me de reactie al inbeelden indien het België zou geweest zijn met een stijging van de schuldratio met 8% van het BBP en Nederland met slechts 2%.]
Maar ik wil niet blind zijn voor de mogelijke problemen met een stijging van belastingen. Dat schreef ik ook al in mijn opiniestuk voor De Tijd. Stefaan Michielsen, ook journalist bij de Tijd, verwees hiervoor naar het saldo op de lopende rekening. Hij wees onder meer dat dat saldo gedaald is en ondertussen zelfs negatief is, wat kan wijzen op een afgenomen competitiviteit.
Ik geef hieronder de cijfers die ik in Ameco gevonden heb (‘balance of current transactions’). Het saldo is voor België inderdaad sterk gedaald ten opzichte van 2007, maar is in 2013 nog steeds licht positief (cijfers voor 2014 en 2015 zijn voorspellingen). Ik weet dat de cijfers van de NBB echter een negatief saldo geven. Ik ken de reden niet voor dit verschil, maar om te kunnen vergelijken met andere landen moet je internationale cijfers gebruiken.
De evolutie lijkt voor België in ieder geval niet goed. Maar of ze dramatisch zijn? We doen het even goed/slecht als Finland. En een pak beter dan UK. Betekent dit dat de competitiviteit van UK in het gedrang is en dat er ook daar een probleem is met de belastingen?
Bovendien is deze indicator een zero-sum indicator: als er één land een positief saldo heeft, dan móét er een ander land een negatief saldo hebben. Het feit dat Duitsland en zeker Nederland dergelijke grote positieve saldo’s hebben is wellicht een groter probleem dan het saldo van België.
Wouter Vervenne
April 14, 2014 at 12:00amIk heb één fundamentele opmerking. Mijn stelling was en is dat België er beter zou aan toe zijn indien zowel de overheidsinkomsten als de overheidsuitgaven tussen 2011 en 2013 minder waren gestegen dan we in de realiteit hebben vastgesteld. Veronderstel dat zowel de ontvangsten als de uitgaven met 2 procent van het bbp minder waren gestegen, dan was puur rekenkundig de stijging van de schuld even groot geweest als de vastgestelde toename. Bovendien denk ik dat de lagere belastingdruk, bijvoorbeeld op arbeid, positieve economische gevolgen zou hebben gehad, waardoor de stijging van de schuld wellicht zelfs iets kleiner zou zijn geweest.
Overigens denk ik dat ik een verklaring heb voor de uiteenlopende cijfers over de lopende rekening. Het saldo van de lopende rekening kan op twee manieren worden berekend: op basis van de betalingsbalans en op basis van de nationale rekeningen. De ervaring leert dat de cijfers op basis van de betalingsbalans een slechter resultaat opleveren dan de cijfers op basis van de nationale rekeningen. Meestal worden cijfers van de betalingsbalans gebruikt, maar de Europese Commissie gebruikt meestal de nationale rekeningen als basis. Het is niet duidelijk welk cijfer het meest betrouwbaar is en dus het best de realiteit weerspiegelt.
Wouter Vervenne
April 14, 2014 at 8:54amIk wil mijn bedenking over de uiteenlopende cijfers van de lopende rekening nog wat aanvullen. Zowel over de lopende rekening op basis van de betalingsbalans als op basis van de nationale rekeningen worden internationaal vergelijkbare cijfers gepubliceerd. Beide statistieken leveren een ander resultaat op omdat ze zijn gebaseerd op verschillende bronnen. Voor België leveren de cijfers op basis van de nationale rekeningen het beste resultaat op. Maar de evolutie van beide is dezelfde. Zowel de cijfers op basis van de betalingsbalans als die op basis van de nationale rekeningen zijn de jongste jaren verslechterd. Dat wijst op een verslechtering van de concurrentiekracht van België.
paul
April 16, 2014 at 8:05amEconomie moet men minder meten in BNP maar meer in ‘productieve output’ en handelsbalans. Ik vergelijk het altijd op de manier van de boer die patatjes zaait.
Als een boer 1.000kg patatjes in de grond stopt oogst hij 10.000kg en kan hij 9000kg patatjes eten om dan volgend jaar 1000kg in de grond te stoppen en terug verder te leven. Tot hij een jaar een slechte oogst heeft (het is crisis) hij stopt 1000kg in de grond, en krijgt 7.000 patatjes… Vroeger moest die boer doodsimpel maar 6.000 patatjes opeten. Wat zegt DiRupo: niemand moet inleveren… ok dus iedereen blijft 9.000 patatjes eten… Vanwaar komen die patatjes ? Hij leent 3000kg aan een buurman die patatjes overheeft, en hij deelt die patatjes uit. Iedereen blijft 9.000 patatjes eten… BNP is dus het aantal patatjes die we opeten…
Dus eerste onthutsende vaststelling: BNP is inclusief dopgeld, etc door de herverdeling van het geld. Maar BNP is ook inclusief het geld die geleend wordt om mensen een inkomen te geven.
Het verwondert mij geen beetjes als het Crisis is, dat het Belgische BNP nauwelijks zakt. En dan maar zeggen wij doen het goed ??
Nu Dirupo had pech, normaal herstelt een economie, en dan heb je het jaar erop geen probleem meer. Tenzij nu je hebt 3 jaar aan een stuk 3000kg patatjes tekort. Dus na 3 jaar heb je 9.000kg patatjes tekort… Resultaat van al dit gesubsidieer en gemanipuleer, is dat we 100% van onze jaaroogst opgegeten hebben. Het BNP van Belgie hebben we voor 1 jaar ver opgegeten. De staat of de overheid heeft ons voedsel van 1 jaar ver al voorgeschoten… Zo mild kun je natuurlijk zijn, en niemand staat daar in feite bij stil, maar onze overheid heeft gewoon ons jaarinkomen opgesoupeerd. Aan de wereldrecord belastingsvoet die ze heft, heeft ze 2 jaar van haar inkomen opgesoupeerd. Aan het tempo dat die schulden kunnen afgelost worden, heeft ze in principe met een belastingsverhoging van 10% 20 jaar nodig om die budgettaire ruimte terug naar 0 euro te krijgen. Knappe prestatie ? In feite vind ik het verschrikkelijk. De privésector draait permanent met het principe dat ze MOET RENDABEL werken, de overheid draait nergens met dat principe, zij mag altijd het gat in haar hand hebben. Het verschil tussen privé en overheid is op die manier onthutsend te noemen, vooral als een overheid eenmaal de drempel van 50% BNP overstijgt. Wat de regerings verkwisten, moet defacto in de industrie dubbel zo rendabel opgehoest worden.. Van moderne slavernij gesproken.
Nu vraag je u af, hoe kan je uit de crisis komen ?
1° ofwel eten we allemaal wat minder patatjes. Dus als we 9 jaar aan een stuk 8.000patatjes eten ipv 9.000 dan hebben we op het einde van de rit 9.000 patatjes over, en kunnen we die 9.000 patatjes teruggeven aan onze buren. Jawel doodeeinvoudig iedereen levert 5-10% BNP De belastingsvoet (niet via belastingen maar via allerlei omwegen weliswaar) optrekken met 5% is dus wel de gemakkelijkste oplossing. Dus iedereen levert toch in, wat Dirupo ook ooit mag beweerd hebben.
Normaal vreest iedereen dat ‘Keynes effect’ als iedereen inlevert, krijgt de economie minder geld, en krijg je automatisch de economie die krimpt. Aangezien de consumptie vandaag 90% van China komt gebeuren er twee gekke dingen met Keynes: onze economie stimuleren is groeicijfers voor de BRIC landen. Onze economie belasten is de BRIC landen in crisis duwen. Dat hebben we ook gezien. Het heeft met andere woorden geen zin om geld te geven aan arme mensen die het geld direct consumeren, om dan te constateren dat onze handelsbalans verslechtert, en dat onze economie niet groeit. We zullen iets anders moeten doen.
Belgen zijn spaarkampioenen enerzijds, en ons huis is onze tweede spaarpot anderzijds. Het verwondert mij dat de waarde van BE nergens als spaarparameter bestaat. Maar om het in dit verhaal te gieten. We hebben 30.000 patatjes aan reserve op de rekeningen gespaard. En tel je daar onze huizen/eigendommen bij, dan heeft iedereen zowat 100.000 patatjes in zijn huis zitten. Tel daar onze investeringen bij, en trek daar onze schulden van af, dan zie je dat we in Belgie niet echt slecht hebben.
Het meest flagrante cijfers was dat we maand na maand bleken extra te sparen, tijdens volle crisis, dus heeft de overheid niet ingeleverd, dan heeft de burger vrijwillig ingeleverd.
2° Het tweede scenario om uit de crisis te komen is gewoon, met ons patatjes voorbeeld 2000kg patatjes in de grond stoppen, en hopen en smeken dat we misschien 20.000kg patatjes uit de grond halen. Die we hebben dan 19.000 patatjes over, en die gaan we dan teruggeven aan onze boer. Goed plan toch ? Je leent dus 1000kg patatjes extra aan uw buur, en stopt die in de grond om extra patatjes te oogsten, waarmee je uw buur zijn schulden kunt aflossen.
Een van de meest chocquerende dingen die ik Dirupo hoorde vertellen is: niemand moet inleveren, maar tegelijkertijd ik ga de investeringen bevriezen… Waarom in godsnaam zou je de investeringen bevriezen ??? Als er één ding is die je wel mag doen in tijden van crisis, is verstandig investeren (daarmee bedoel ik RENDABEL investeren) , en die investeringen betalen door de groei van de totale economie de schulden af (niet het BNP metrie, maar de output van onze economie en vooral de handelsbalans)
En zelfs voor Dirupo is zo’n verhaal toch te begrijpen, want als het BNP verdubbelt… dan halveert hij zonder één stap te doen de schulden op zijn begroting. Terug een bewijs wat voor zwak getal die BNP is.
Concreet het ideale plan voor de economie is :
2.1 investeer in iets rendabels.
2.2 doe iedereen zijn handen uit de mouwen stoppen.
2.3 econometrie draait liefst niet meer rond BNP maar vooral rond het aantal patatjes die we oogsten met onze bedrijfsweefsel. Een van de betere getallen die we moeten op focussen is gewoon de handelsbalans.
Nu economie saneert gewoonlijk zichzelf, doodeenvoudig als alle onrendabele bedrijven failliet gaan, blijven alleen de meest rendabele bedrijven over. De meest rendabele bedrijven verdienen dus automatisch meer, en krikken het rendement van de economie omhoog. Dus gek genoeg maar faillissement records zorgen ervoor dat mensen sneller terug rendabele dingen gaan doen, ipv te werken in onrendabele bedrijven. Nogmaals als de overheid 50% van het BNP inpalmt en herverdeelt, moeten we toch eens goed nadenken wat we aan het doen zijn
Nu hoe kun je de handelsbalans verbeteren ? Neem nu het probleem CO2, het probleem energie, en onze fossiele afhankelijkheid van fossiele grondstoffen. Wat als we aardgas – steenkool – kerosene even hard belasten als benzine – diesel.
Dan zou je zien dat we 50% minder fossiele grondstoffen gaan importeren ( we gaan dan inderdaad eenvoudigweg en heel realistisch ons vebruik van onze huizen halveren, en tegelijkertijd onze vliegreizen gaan inperken) en zou je zien dat onze economie inderdaad op die manier performanter wordt. We worden minder afhankelijk van fossiele grondstoffen, of we gaan terug meer verdienen. Het is een effect die 10% van onze handelsbalans betekent, en die kan zorgen dat we 5% overhebben op onze handelsbalans elk jaar. Uiteindelijk vertel ik hier het Duitse verhaal. Om dit te doen is er dus één ding die je moet doen: fossiele grondstoffen met een halve euro belasten bij de bron.
Wat doen we dankzij Dirupo: we hebben subsidies voor die vermindering in fossiele afhankelijkheid gereduceerd ? Waarom zou je dat doen ? Wel in de begrotingslogica van Dirupo moet je dat doen, voor hem is elke uitgave een verliespost, en elke belasting een inkomst. Wat hij vergeet is dat we onrendabele dingen doen door onze assymetrische belastingen. Wij belasten arbeid 70% en energie 20%. Dit betekent als in een ONBELASTE wereld zouden leven, dan zouden we bereid zijn om windmolens te bouwen aan 30% van de prijs, om daarmee energie te produceren aan 80% van de onbelaste prijs. Dus we verhogen het rendement door subsidies te geven. En als we de assymetrie in belastingen wegwerken komt het echte rendement zichtbaar. Dus je mag die subsidies zeker afschaffen, maar je moest ze vervangen door een belastingsverhoging op fossiele grondstoffen. Z0 eenvoudig. Als onze energie rekening verdubbelt, en onze lasten op arbeid halveert, dan kom je op een economie die 40% arbeid belast en 40% op energie belast. Dus het economisch evenwicht wordt niet meer verstoord Windmolens, zonnepanelen, energietechnieken zoals isoleren van huizen tot passiefniveau, zijn allemaal rendabel in een ONBELASTE economie, dus die fout moeten we DRINGEND wegwerken, zodat de assymetrie in de belastingen tussen belasting op inkomsten, versus belasting op consumptie van goederen uit import wordt weggewerkt. Het echte rendement in onze economie wordt dan zichtbaar, en zo gaan we als economie zonder probleem zelfs Duitse groeicijfers evenaren.
paul
April 19, 2014 at 11:29amik ben nog wat aan het nadenken over uw grafiekjes. In feite is de cumulatieve groei aan inkomsten voor de overheid en het bijkomend stijging in %BNP van de schuldenlast eenvoudig weg gewoon 2 getallen die je moet samentellen en die weerspiegelen dat Belgie meer uitgeeft.
Wat jij zo bejubelt als een inspanning komt erop neer dat we in het midden van de groep zitten… De uitgaven van Belgie onder Dirupo zijn met 5% gestegen, Frankrijk 12%, Denemarken -3%.
Waarom hebben de socialisten het lichtend voorbeeld van Frankrijk niet gevolgd ? We zijn getopt door Europa. Dus normaal kunnen de schulden niet meer stijgen tenzij het BNP groeit. Belgie heeft dus onder Dirupo een stijging van inkomsten en een evengrote stijging van schulden. Tel je die twee samen, dan zit Belgie gewoon nog altijd meer geld uit te geven en gelukkig niet meer te lenen.
Als een regering zijn uitgaven met 5% doet stijgen, en nauwelijks haar schulden doet stijgen %BNP heeft ze obligaat jawel haar inkomsten doen stijgen… door belastingen. Jawel in die zin zijn de schulden niet afgebouwd en zijn de belastingen niet afgebouwd. Netto betalen we meer en geeft het land meer uit.
De twee moet je samentellen. Je ziet bvb dat Nederland uitzonderlijk veel meer leent om uit te geven. Ik veronderstel dat Nederland aan het lenen is om te investeren in zijn economie. Dus Nederland is een leenregering die de toekomst belast. Ik veronderstel dat Denemarken weldegelijk een saneringsbeleid voert, de enige die zijn schulden afbouwt en zijn belastingen niet verhoogt om de twee extremen te bekijken. Frankrijk vaart een puur socialistische koers van lenen zonder weerga. Want vergelijk je met Nederland, heeft Nederland een serieus handelsoverschot terwijl Frankrijk niet. Nederland heeft dus handelsreserve genoeg om haar geleend geld af te betalen.
Bekijk ook eens de %BNP schulden, dan zie je dat Belgie de enige in het groepje is die op 100%BNP schulden zit; Je had op die manier ook beter de PIGS/ierland meegesleept in uw analyse. Dan ging je het saneringseffect van Europa gezien hebben, en zien dat we aanleunen bij die landen.
Bekijk je de Belgie tov de bestaande schulden, dan zie je dat FR, NL, UK, FI de uitgevan stijging financieren met te lenen. Terwijl Belgie getopt is. Wat echte rook opvalt, is hoe lager de schuldgraad hoe minder die landen bijlenen. Dus budgettaire discipline is blijkbaar een stijl bij Denemarken, Duitsland, en Zweden. Het exuberant lenen is een stijl die aanleunt bij Frankrijk, UK en Finland. Dus contradictorisch zijn landen met de grootste schulden meest geneigd om hun schulden te doen stijgen. Contradictorisch zijn landen met het meeste handelsoverschot niet geneigd om meer te lenen…
Nu uw titel was belastingsregering of toekomst regering ?
Wel het is toch duidelijk: het is een belastingsregering die beknot door Europa flirt met die 100% BNP schuldengrens en creatief boekhouding gedaan heeft om die grens te tonen aan Europa, maar ondertussen al de belastingen moeten verhogen heeft om het ergste te voorkomen.
Had ze nu eens eenvoudigweg de vakbonden en ziekenbonden genationaliseerd, dan had ze netjes haar schulden kunnen afbouwen en had ze daar een paar magische reserves aangeboord om zo haar socialistische droom te realiseren. Dat is uiteraard voor verzuilde partijen een brug tever. Nochthans kun je u afvragen waarom zou je toelaten dat onbelaste parastale structuren dergelijke reserves aanhouden, die nooit aangesproken worden ?