Bespaard of niet bespaard: wie heeft gelijk?

Tijdens het debat tussen De Wever en Magnette beweerde deze laatste dat de federale regering 22 miljard euro bespaard heeft. Bart De Wever repliceerde dat dit niet blijkt uit de cijfers: het tekort is teruggedrongen van 13 miljard naar 9 miljard euro, wat neerkomt op 4 miljard euro.

Alexander De Croo mengde zich vandaag tijdens het VTM Nieuws in de discussie door te wijzen op de extra uitgaven die de overheid heeft moeten doen: 5 miljard meer voor pensioenen, 2 miljard voor gezondheidzorg en 1 miljard euro voor lastenverlaging. Om dat te kunnen verwezenlijken heeft de regering volgens De Croo 22 miljard moeten besparen. De Wever reageerde ondertussen en blijft bij zijn standpunt dat dit ‘fantoombesparingen’ zijn.

Ik denk dat deze discussie helder kan gemaakt worden door een fictief voorbeeld te nemen. Stel een modaal gezin van vier, met een netto inkomen van 40.000 euro per jaar. Het gezin geeft evenveel uit als er binnenkomt. In 2013 wordt één van de kinderen echter ziek en stijgen de uitgaven voor gezondheid voor dat jaar met 2500 euro. Daarboven blijkt de economische conjunctuur tegen te zitten en dalen de gezinsinkomsten met 2500 euro.

Het gezin besluit daarop om de uitgaven te verminderen: de jaarlijkse strandvakantie wordt voor 2013 geannuleerd en ook het maandelijks restaurantbezoek wordt afgeschaft. Ook wordt beslist om de aankoop van de nieuwe auto met één jaar uit te stellen waardoor het bedrag dat hiervoor jaarlijks opzij gezet wordt voor dat jaar wegvalt. In totaal vermindert het gezin haar uitgaven zo met 4000 euro.

Voor 2013 geeft dat het volgende: +4000 (besparen) – 2500 (gezondheidskost) – 2500 (minder inkomsten) = -1000 euro. Ondanks dat het gezin 4000 euro bespaard heeft, maakt het 1000 euro schuld.

Een buitenstaander die enkel naar het eindresultaat kijkt, zal besluiten dat er 1000 euro schuld is bijgekomen. Dat klopt natuurlijk, maar het negeert wel totaal de context waarin en hoe dat gebeurd is. En ik betwijfel of er ook maar één politicus is die tegen het gezin zou durven zeggen dat ze niet bespaard hebben.

 

UPDATE (7/4/2014)

In de Tijd schreef Stefaan Michielsen over bovenstaand onderwerp onder meer het volgende (de rest van de column is evenzeer lezenswaardig) :

Een strikte bevriezing van de nominale overheidsuitgaven, zoals de N-VA voorstelt, is volgens de definitie van De Wever natuurlijk ook maar een ‘fantoombesparing’. Maar zulke fantoombesparingen helpen wel degelijk om de overheidsuitgaven onder controle te houden, de begroting in evenwicht te brengen en de belastingdrift te verminderen.

Michielsen maakt hier de redeneerfout van De Wever duidelijk. Als je stijgende overheidsuitgaven verwacht (zoals bijvoorbeeld van de pensioenen) dan is het verminderen van die stijging een besparing, ook al geef je meer uit dan het vorige jaar. Het verminderen van geplande stijgende uitgaven of besparingen op andere overheidsposten om de stijgende pensioenen en gezondheidskosten te kunnen betalen, noemt De Wever echter fantoombesparingen.

Maar als je de uitgaven nominaal bevriest (de nominale Moesen-norm), zoals de N-VA voorstelde, dan doe je net hetzelfde: van de uitgaven wordt verwacht dat ze minstens de inflatie volgen en eerder de nominale economische groei (of zelfs nog hoger, in tijden van crisis). Als je die verwachte nominale stijging van de uitgaven op nul zet door de nominale Moesen-norm, dan geef je nominaal evenveel uit als vorig jaar. Er wordt dus nominaal niet minder uitgegeven. Zoals Michielsen zegt, zijn dit volgens de redenering van De Wever dan ook geen besparingen.

Zou het kunnen dat N-VA deze redenering écht gemaakt heeft? Ik zou het durven denken, gezien ze initieel de nominale Moesen-norm als besparingsplan naar voren schoven. Daar kwam veel kritiek op, omdat een dergelijke norm onrealistisch is. N-VA heeft vervolgens hun besparingsplan afgezwakt: op Vlaamse niveau is deze norm niet van toepassing, en ook de pensioenen en andere uitkeringen zijn vrijgesteld van de nominale Moesen-norm.

Eind vorig jaar had ik al geblogd over de besparingsplannen. Ik focuste vooral op de besparingsplannen van Open VLD die een reële Moesen-norm vooropstelden, waarbij de overheidsuitgaven wel nog mogen stijgen met de inflatie. In mijn analyse hield ik rekening met stijgende overheidsuitgaven voor onder meer pensioenen en gezondheidszorg. Daardoor werd duidelijk dat de reële Moesen-norm van Open VLD ambitieus was. A fortiori geldt dit voor de nominale Moesen-norm van N-VA die tweemaal zo hard bespaart.

Mijn speculatieve conclusie: ik begin te denken dat N-VA echt niet weet (of wist) dat zogenaamde fantoombesparingen wel degelijk echte besparingen zijn. Het zou in ieder geval meteen ook verklaren waarom N-VA initieel een onrealistisch besparingsplan zoals de nominale Moesen-norm voorstelde.

Tot slot, zelfs nadat iedereen zou erkennen dat fantoombesparingen wel degelijk echte besparingen zijn, is de discussie over de 22 miljard euro nog niet afgelopen. Een aantal vragen die volgens mij interessant zijn:

  • Hoe is die 22 miljard euro berekend (bijvoorbeeld welke assumpties over toekomstige stijgingen heeft men gebruikt)?
  • Hoeveel daarvan zijn structurele en eenmalige besparingen?
  • Hoeveel zijn structurele en eenmalige belastingen?
  • Kon er niet beter op andere posten bespaard/belast worden (zelf denk ik bijvoorbeeld aan de post ‘religie, recreatie en cultuur’ waar België jaarlijks ongeveer 5 miljard euro aan besteedt, grotendeels door regionale en lokale overheden, ook al is dit bezwaarlijk een kerntaak van de overheid te noemen)?
  • En last but not least: moet er in de toekomst op een andere manier gesaneerd worden, en hoe dan? En kunnen we eindelijk dat kerntakendebat eens grondig voeren?

Met andere woorden, volgens mij zat De Wever duidelijk fout met zijn uithaal naar de fantoombesparingen en heeft De Croo gelijk om dat te verdedigen. Maar dat betekent niet dat hiermee de discussie tussen regering en oppositie over de sanering van de overheidsfinanciën beslecht is.

8 thoughts on “Bespaard of niet bespaard: wie heeft gelijk?

  1. Permalink  ⋅ Reply

    Johan

    April 6, 2014 at 8:52pm

    Beste
    Mooie poging om het begrip “besparen” te proberen verklaren.
    Dat er door de crsis meer wordt uitgegeven en minder binnenkomt is een kwestie van te voorzien, net zoals elke geode huisvader / huismoeder dient te doen. Ging het dan niet goed met onze economie?
    Dat er grote extra uitgaven zijn voor pensioenen is iets wat men al lang wist en kon becijferen. Al decennia komt het pensioenspook op ons af. Maar deze en vorige regeringen hebben daar niets aan gedaan. Dit is een daad van onvoorzienige of zelfs bijna misdadige beleidsvoering. Geen enkel bedrijfsleider kan zich dergelijk bestuur veroorloven.
    Om het met de woorden van Alexander De Croo te zeggen: ik weet niet welk van de twee ik het ergste vind…

  2. Permalink  ⋅ Reply

    Ben M

    April 6, 2014 at 9:05pm

    Uw hypothetisch voorbeeld doorstaat de test niet als vergelijking omdat in uw voorbeeld het gezin minder inkomsten heeft gerealizeerd, terwijl de federale regering nog NOOIT zoveel inkomsten (BELASTINGEN DUS) heeft opgelegd en ontvangen zowel in reële termen als nominaal, en dit ondanks de kredietcrisis gevolgd door de schuldencrisis, waardoor het economisch weefsel nog eens extra werd belast. Herbegin dus maar door een forse toename van het gezinsinkomen te beschouwen !!

    • Permalink  ⋅ Reply

      Koen Robeys

      April 7, 2014 at 8:05am

      @ Ben M: dat is toch heel gemakkelijk? Verander de vermindering in inkomsten van min 2500 in plus 2500, gewoon omdat u het vraagt. Het punt dat we willen illustreren is dat een toename van de schuld NIET bewijst dat ze niet besparen, omdat het best mogelijk is dat de kosten van de problemen groter zijn dan de opbrengsten van de besparing. Dus…

      Als de opbrengsten met 5000 eenheden stijgen (gewoon omdat u het vraagt) laat ik de kosten van de problemen ook stijgen met 5000 eenheden. Ergo, de ziekte kost nu 7500 ipv 2500. Hetzelfde besparingsverhaal geeft nu:

      + 2500 inkomsten
      + 4000 besparingen
      -7500 ziektekosten
      ———————–
      1000 extra schuld

      Kortom, het punt dat we willen illustreren is onafhankelijk van de vraag of de inkomsten dalen of stijgen. Het punt is da

  3. Permalink  ⋅ Reply

    Mattias

    April 7, 2014 at 8:35am

    @Andreas: deze begrijp ik wel 🙂
    Nu de hamvraag: is er dan, mede gelet op de parameters die verschillen tov van vroeger, daadwerkelijk bespaard door de federale overheid? Of is dat onmogelijk definitief te beslechten, die discussie?

    • Permalink  ⋅ Reply

      Andreas Tirez

      April 7, 2014 at 12:23pm

      heb zojuist update gepost met net die vraag: discussie daarover is nog niet beslecht (data over 2013 nog niet beschikbaar op website Nationale Bank…)

    • Permalink  ⋅ Reply

      Nick

      June 23, 2014 at 3:03am

      Een groot probleem is dat de stijging van de pensioenskosten geen onvoorziene omstandigheden zijn (zoals ook de andere kosten). Dit was geweten en hier had men op voorhand rekening mee moeten houden. Het is trouwens niet dat de kosten voor pensioen opeens gaan dalen… onder steeds hetzelfde beleid! (of er moest één of andere ziekte uitbreken onder de gepensioneerde, dat zou hun trouwens wel goed uitkomen)

      Indien het gezin al jaren wist dat de ziektekosten gingen stijgen dan hadden ze al veel eerder maatregelen genomen moeten hebben door bv: een reserve op te bouwen. Er is dus geen spraken van extra (onvooziene) kosten. Als men dan op meerdere jaren kijkt dan kan men vaststellen dat de specifieke “besparingen” van dit ene jaar eigenlijk in het niets valt. Dan kan ik wel concluderen dat ze niet hun best hebben gedaan!

      Ik kan ook een voorbeeld geven. “Jan” is vrijgezel en hij houdt ervan om elk jaar op vakantie te gaan samen met zijn vrienden. Jan is een echte computerfreak (daarmee dat hij nog steeds vrijgezel is) maar hij heeft elk jaar meer en meer problemen met zijn computer. Na een aantal jaren gaat zijn computer uiteindelijk stuk. Hij zal dus een nieuwe moeten kopen maar dit kost veel geld en hij besluit dan maar om dat jaar niet op vakantie te gaan! Heeft hij dan bespaard op zijn vakantiebudget? Ja, want hij heeft geen geld uitgegeven aan zijn vakantie. Heeft Jan geld gespaard (en daar gaat het om)? Nee, want Jan heeft voor zijn vakantiegeld een nieuwe computer gekocht en hij wist dat hij uiteindelijk een nieuwe computer zou moeten kopen. Jan heeft dus op een te grote voet geleefd maar in dit geval was zijn vakantie annuleren voldoende, in de overheid is dit meestal niet voldoende en zal de overheidsschuld stijgen. Er bestaat misschien een interpretatieprobleem. Hoeveel geld heeft Jan in het totaal bespaard? Naar mijn mening heeft Jan niets bespaard omdat hij meer uitgegeven heeft aan zijn computer en dus de specifieke besparing ongedaan heeft gemaakt. We zouden overal in kunnen snoeien en dus grote “besparingen” kunnen verwezenlijke maar wat betekent dit als dit meteen gepaard gaat met bijkomende uitgaven in andere domeinen… dan kan er toch geen spraken zijn van besparingen. In mijn ogen is de (totale) besparing gelijk aan het overgebleven geld of het gespaarde geld. Indien Jan elk jaar iets minder had uitgegeven aan zijn vakanties dan had hij geld opzij kunnen zetten (sparen) om uiteindelijk een nieuwe computer te kopen maar ook nog op vakantie te kunnen gaan!

      Het zal wel al opgevallen zijn maar Alexander De Croo kan niet goed tellen want hij komt duidelijk niet aan 22 miljard euro. Nog een ander punt dat men hier duidelijk niet vermeldt, is dat men de jaren ervoor beslist had om meer (fictief) geld vrij te geven voor bv de gezondheidszorg. Dit kan de indruk wekken dat de kosten zijn gestegen maar dit is niet zo (want normaal zet men het vooropgestelde budget gelijk aan de verwachte kosten). Daarna ziet men dat men moet besparen dus beslist men om het (fictief) geld niet te gebruiken en zo komt men dan aan 22 miljard euro “besparingen”.

      Een kleine illustratie volgt. Jan geeft elke maand 350 euro uit aan voeding. Jan beslist om zijn budget voor voeding te verhogen naar 7000 euro per maand (ook al heeft hij zo veel geld niet). Jan merkt in het begin van de volgende maand op dat hij geen 7000 euro kan uitgeven aan voeding en beslist dus 350 euro uit te geven in de winkel. Hoeveel heeft Jan nu bespaard? Als we Paul Magnette (en de PS) mogen geloven dan heeft Jan 6650 euro bespaard. In werkelijkheid heeft Jan niets bespaard! Dit is wat Bart De Wever bedoelt/bedoelde met fantoombesparingen!

      Waar we naar moeten kijken is onze overheidsschuld. We moeten onze huidige overheidsschuld vergelijken met de overheidsschuld over een tiental jaar! Is dit gedaald dan kan men concluderen dat er voldoende bespaard is geweest en/of dat de overheidsinkomsten gestegen zijn! Men kan ook de huidige overheidsschuld vergelijken met die van een tiental jaar geleden en dan komt men op een duidelijke conclusie… er is niet of onvoldoende bespaard in het verleden (omdat de overheidsinkomsten gestegen zijn samen met de overheidsschuld).

  4. Permalink  ⋅ Reply

    Ben M

    April 7, 2014 at 11:47am

    De vraag blijft dus staan: waar zijn die 22 miljard besparingen? Geef ons dus het becijferde lijstje met de reizen en de restaurantkosten ter waarde van 22 miljard die zouden zijn weggevallen gevallen in vergelijking met het vorige jaar/periode. De uitspraak van de heer De Croo die ‘besparingen’ vergeleek met ‘meer uitgaven’ raakt dan ook kant noch wal.

  5. Permalink  ⋅ Reply

    paul

    April 8, 2014 at 10:00am

    Wat mij stoort in de besparingslijst in het algemeen is het volgende:

    1° Een werkloze kost in de begroting 15.000 euro. Wanneer die via een aktiveringsplan 3.000euro gesteund wordt, beschouwt men dit als een subsidie. Daarentegen als hij effectief in een bedrijf met toegevoegde waarde werkt, verdient hij 25.000euro, betaalt hij 10.000euro belastingen, 3.000euro werknemersbijdrage, en 12.000euro werkgeversbijdrage sociale lasten. Dus netto in de begroting is het verschil tussen werkloos en werkend -15.000 -10.000 -3.000 -12.000 = 40.000euro. Dus het gemak waar 3.000euro als subsidie gecatalogeerd wordt versus 40.000 begrotingsverlies voor de overheid is voor mij onbegrijpelijk… Er is volgens mij geen enkele werknemer in de echte privé die op deze heldere manier subsidies krijgt.

    Extrapoleer je dit naar 100.000 werklozen, dan is het verhogen van de tewerkstellingsgraad voor de begroting 4Miljard. Als je weet dat 300.000 mensen tijdskredietformules gebruiken dan weet je dat onze overheid MOEITELOOS 12Miljard minder uitgaven/meer inkomsten kan hebben door gewoon het tijdskrediet formule te BEVRIEZEN. Dus niet de investeringen moest je bevriezen, maar de tijdskredietformules moeten bevroren worden. Herinner u dat er in Belgie permanent 1.3Miljoen mensen in onze sociale hangmat hangen. Dit kost dus 40Miljard per jaar. Daarmee wordt die 22miljard bezuinigingen van dirupo helemaal een kabouteroperatie.

    2° Groene energie investeringen worden federaal afgeschaft. Tot daar terug de logica, wat subsidieert is slecht. Maar…. stel als je 10.000 euro isolatie met 3.000 euro subsidieert , kost die isolatie 500 euro grondstoffen, 1500euro af fabriek, 8.000euro installatie kosten, waarvan 1.000 euro btw en 5.000euro lasten op arbeid. Dus de subsidie geeft nog niet de helft terug van wat de overheid verdient als de burger isoleert. De slechtste maatregel die DiRupo kon nemen is precies die subsidies afschaffen. Je moet u afvragen, als we in een onbelaste wereld leven, welke investeringen in isolatie zou je doen ? Je moet dus 2000euro isoleren + 200Oeuro nettoloon betalen om 500 euro aardgas te besparen. Je hebt in een onbelaste wereld 12% rendement op uw investering, en 100% CO2 rendement. In de belaste wereld komt de investering van 4000euro > 11.000euro, en aardgas kost 600euro. Het rendement op uw investering bedraagt 5% en met die afgeschafte subsidies. De vraag van 10miljard: waarom belast je energie en arbeid zo assymetrisch zodanig dat je rendabele investeringen weigert te doen ? Je belast wat je wilt dat mensen niet doen of negatief gedrag, en je subsidieert positief gedrag. Derhalve belast je arbeid als negatief gedrag 70%, en weiger je belasting te heffen op fossiele verspilling, en subsidieer je het hangmatten in de sociale industrie. Je zegt dus tegen de mensen, je moet niet werken, je moet blijven stempelen, en je moet uw huis niet isoleren we willen niet loskomen van die fossiele afhankelijkheid van Rusland… En dan maar plannen maken om de CO2 van Belgie te reduceren… Terwijl als je gewoon 0.5euro/m3 aardgas of alle fossiele grondstoffen zou heffen, je 10miljard inkomsten zou hebben, waarmee mensen hun huizen rendabel voor 100miljard zouden isoleren, hun geld van hun rekening zouden plukken en de economie zouden aanzwengelen. Van een tewerkstellingsplan gesproken, er is geen enkele partij die het jammergenoeg voorstelt.

    Samengevat: er wordt niet geredeneerd op macroeconomisch niveau in onze regerering. Er wordt niet nagedacht over de grote lijnen. Politici zitten maar te rommelen in de marge. 2miljard van de SPa, is een elektoraal druppeltje op deplaat, het moet gaan over 20-40miljard…

Leave a Reply to Johan Cancel reply

Your email will not be published. Name and Email fields are required.